Rookvrij opgroeien: Zuidoost Hageland geeft het voorbeeld

In regio Zuidoost Hageland zetten ze grote stappen richting een rookvrije samenleving. Vijf gemeenten bundelden de krachten en beslisten om hun inwoners aan te moedigen om kinderen en jongeren rookvrij te laten opgroeien. Intergemeentelijke preventiewerker Wouter Buelens begeleidde de gemeentes in hun traject: “We wilden laagdrempelig beginnen met plekken waar kinderen veel komen. Dat is al een mooi begin.”

Snel overtuigd

In 2020 deelden de vijf Zuidoost Hagelandse gemeenten Landen, Kortenaken, Linter, Zoutleeuw en Geetbets de gezamenlijke ambitie dat alle kinderen in de regio in gezonde omgevingen moeten opgroeien. Al snel sprong de campagne Generatie Rookvrij in het oog. “De positieve boodschap van Generatie Rookvrij sprak aan. De campagne wil mensen aanmoedigen om niet in het zicht van kinderen te roken en rokers helpen die willen stoppen met roken. Het is geen verhaal van rookverboden,” zegt Wouter. “De vijf gemeenten waren snel overtuigd om hun steentje bij te dragen en beslisten unaniem om in te zetten op het creëren van rookvrije omgevingen voor kinderen en jongeren.”

Dicht bij de jongeren

Hoe kan deze actie vorm krijgen? Met die vraag stapte Wouter als intergemeentelijke preventiewerker naar elk lokaal bestuur. “Afhankelijk van de gemeente, werkte ik met de Jeugddienst, de Sportdienst, de dienst Welzijn of de dienst Vrije tijd aan een projectplan om het rookbeleid en de locaties te bepalen,” legt Wouter uit. Daarin werd hij ondersteund en begeleid door Logo Oost-Brabant.

Maar ook andere partijen werkten mee aan het project. “In Linter zat het hoofd van de technische dienst ook mee aan tafel, hij kende de speelpleintjes in zijn gemeente heel goed,” zegt Wouter, ”in Landen was ook de jeugdopbouwwerker betrokken bij het project. Gezien hij dicht bij de jongeren staat, begrepen de jongeren snel dat het om een positief project ging voor kinderen. Dat was écht een voordeel.”

Rookvrije speelpleinen en schoolomgevingen

De gemeenten kozen voor een geleidelijke aanpak. Een aantal gemeenten startten met het rookvrij maken van speelterreinen, anderen kozen voor een combinatie van rookvrije speelpleinen en schoolomgevingen. Wouter: “We wilden laagdrempelig beginnen, met plekken waar kinderen veel komen. Dat is al een mooi begin. Het was zeker ook niet de bedoeling om kwetsbare groepen het vingertje te wijzen. De boodschap moest duidelijk zijn: rookvrij in plaats van een rookverbod. Per gemeente keken we individueel naar geschikte locaties en samen zochten we een middenweg uit.”

Sensibiliseringsacties

Alle rookvrije locaties zijn aangegeven door een signalisatiebord. Daarnaast ontwikkelden leerlingen uit scholen in de regio postkaartjes met kindertekeningen. “De kinderen gingen aan de slag tijdens creamomenten met tekeningen over rookvrij spelen en leren. Op de kaartjes stond extra uitleg over het project,” vertelt Wouter.

De postkaartjes werden uitgedeeld aan alle leerlingen van het kleuter-en basisonderwijs én aan de buurtbewoners van de rookvrije omgevingen. “De kaartjes zijn positief onthaald. Ze waren volgens mij ook écht nodig om het project te kaderen en om de actie breder bekend te maken. We wilden ons niet louter beperken tot het plaatsen van signalisatieborden op de terreinen.” 

Andere gemeentes werkten ook met grafitti-slogans op de grond. “In Landen gingen de jeugdopbouwwerker en de lokale jongeren aan de slag met sjablonen en krijtgrafitti rond de speeltuinen. Krijtgraffiti vervaagt na een tijdje, maar blijft de eerste weken toch een echte eyecatcher. Op die manier waren de jongeren positief betrokken bij het project.”

Communicatie

Alle inwoners werden ook op de hoogte gebracht via de klassieke communicatiekanalen: het gemeentelijke infoblad, websites, nieuwsbrieven en social media. De feestelijke inhuldiging van de rookvrije terreinen werd uitgesteld door de coronamaatregelen, maar de lokale besturen stuurden wel een persbericht uit. “We hebben ook behoorlijk wat media aandacht gekregen van de (lokale) pers,” vertelt Wouter.

Uitdagingen

“De grootste uitdaging is dat de boodschap niet verloren gaat. Daarom willen we blijven inzetten om de boodschap regelmatig weer onder de aandacht te brengen, door bijvoorbeeld deel te nemen aan de Bellenblaasactie van Generatie Rookvrij op 31 mei,” zegt Wouter.

Tips voor rookvrije omgevingen

Wouter heeft twee tips voor lokale besturen die rookvrije omgevingen willen lanceren:

1. Begin met kleine stappen. “Start met de laagdrempelige, kindvriendelijke omgevingen. Later kan je alweer een stapje verder en uitbreiden naar andere omgevingen.”
2. Link het aan een actie. “Beperk je niet enkel door een rookvrije omgeving zichtbaar te maken met een signalisatiebord, maar link het aan een (sensibilisering)actie of een rookvrij evenement. Op die manier creëer je een breder draagvlak en blijft de boodschap hangen.

Wil jij als lokaal bestuur aan de slag gaan met rookvrije omgevingen? Laat je inspireren door ons stappenplan op “Lokaal Bestuur”.